Samorząd terytorialny
Samorząd terytorialny jest w Polsce obszarem największych sukcesów oraz największego zaangażowania obywateli w działania na rzecz wspólnego dobra. Ponad dwadzieścia lat działalności zaowocowało dużą i dynamicznie rosnącą grupą kompetentnych działaczy samorządowych oraz profesjonalnych administratorów.
Sukcesy samorządu terytorialnego nie przesłaniają nam widocznych niedostatków. Nasze gminy, powiaty i województwa samorządowe są zbyt upartyjnione, niekiedy poddane władzy miejscowych układów, a ich działania na rzecz wspólnot lokalnych są często blokowane ograniczeniami prawnymi. Pozbawione są też możliwości bezpośredniego reprezentowania swoich racji na forum sejmu i senatu. Nowych rozwiązań wymagają też problemy największych miast.
Stronnictwo Demokratyczne opowiada się za:
- koniecznym dokończeniem reformy administracyjnej państwa, poprzez przeniesienie części nieuzasadnionych kompetencji pozostawionych jeszcze w administracji centralnej do samorządu terytorialnego wraz z odpowiednim zabezpieczeniem środków na ich realizację;
- konsekwentnym stosowaniem zasady pomocniczości i wprowadzeniem takich zmian prawnych, by gmina uzyskała realne możliwości podejmowania wszystkich spraw publicznych o znaczeniu lokalnym i mogła tym samym skutecznie reagować na zgłaszane przez mieszkańców postulaty;
- zwiększeniem kompetencji zarządów województw samorządowych kosztem uprawnień wojewodów;
- wzmocnieniem roli dochodów własnych gmin i bezwzględną, poddaną kontroli sądowej zasadą nie nakładania na samorządy nowych obowiązków bez dodatkowych adekwatnych do tych zadań środków finansowych;
- kadencyjnością pochodzących z wyborów bezpośrednich funkcji wykonawczych w samorządzie (ograniczenie sprawowania tych funkcji do dwóch następujących po sobie kadencji);
- wprowadzeniem wyborów bezpośrednich starosty – w ten sposób mieszkańcy powiatów ziemskich uzyskają takie same prawa wyboru władzy wykonawczej w powiecie, co mieszkańcy powiatów grodzkich;
- uchwaleniem ustawy metropolitalnej dla największych polskich miast – wprowadzałaby ona nową kategorię powiatów-obszarów metropolitalnych, które realizowałyby, oprócz obowiązków przynależnych powiatom, zadania o charakterze regionalnym w zakresie m.in. planowania przestrzennego, budowy infrastruktury i transportu;
- likwidacją tzw. „janosikowego” i zastąpienie go inną formą pomocy państwa dla gmin o niskich dochodach własnych;
- przywróceniem zniesionej w 2002 roku możliwości łączenia mandatu samorządowego z mandatem parlamentarnym.
Społeczeństwo obywatelskie
Budowa w pełni demokratycznego państwa nie jest możliwa bez rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, w którym aktywni i odpowiedzialni obywatele mają prawo i zdolność do samoorganizacji. Społeczeństwo takie wiele ważnych celów publicznych – takich np. jak walka z wykluczeniem społecznym, ochrona zdrowia, edukacja czy ochrona środowiska – osiąga w oparciu o inicjatywy oddolne. Relacja państwa i społeczeństwa obywatelskiego powinna opierać się na zasadzie delegowania władzy, prawa i odpowiedzialności wszędzie tam, gdzie lokalna znajomość problemów i możliwości działania, połączona ze społeczną partycypacją, daje szanse na efektywniejsze i tańsze reagowanie na społeczne potrzeby.
W Polsce działa kilkadziesiąt tysięcy organizacji pozarządowych realizujących swoje cele statutowe oraz w coraz większym stopniu zadania publiczne w ramach współpracy z administracją. Pracownicy i wolontariusze pracujący w tych organizacjach to specjaliści w swoich dziedzinach, doskonale znający problemy i potrzeby w przestrzeni swojego działania. Stronnictwo Demokratyczne będzie aktywnie działać na rzecz rozwoju społeczeństwa obywatelskiego i tworzenia jak najlepszych warunków działania dla funkcjonujących w jego obszarze organizacji pozarządowych. Będziemy dążyć do:
- zmiany relacji między administracją rządową i samorządową z jednej a organizacjami pozarządowymi z drugiej strony – w taki sposób, by organizacje pozarządowe przestały być postrzegane jako roszczeniowy klient, a zaczęły być traktowane jako cenny partner, który realizując swoje cele statutowe, potrafi, w oparciu o własne wartości i standardy działania, wspomóc lub wyręczyć państwo w wypełnianiu niektórych jego zadań;
- wspierania ekonomii społecznej poprzez rozwój spółdzielni socjalnych, przedsiębiorstw społecznych i organizacji przeznaczających zyski na statutowe cele społeczne;
- uproszczenia na wszystkich poziomach – tj. projektowania, dystrybucji i rozliczania – procedur funkcjonowania systemu adresowanych do organizacji pozarządowych funduszy publicznych bądź funduszy redystrybuowanych przez podmioty publiczne;
- zwiększenia dostępności środków finansowych dla małych lub lokalnych organizacji pozarządowych;
- transparentnego i apolitycznego przyznawania środków finansowych z funduszy publicznych na działalność statutową organizacji pozarządowych oraz realizowane przez nie projekty.